داشتن یک زندگی راحت و بدون دغدغه و یا مشکلات مالی تنها از طریق کار کردن و کسب ثروت به دست نمیآید. در واقع عوامل زیادی در آسایش مالی انسانها تاثیرگذار است. یکی از این عوامل مهم که اغلب نادیده گرفته میشود عادات مالی است. همه انسانها فارغ از جغرافیایی که در آن قرار زندگی میکنند با برخی از عادات مالی مواجه هستند.
عاداتی که ممکن است برخی از آنها مطلوب باشند؛ اما برخی دیگر مضر. شناسایی این عادات میتواند نقش مثبتی در بهبود فرآیند مالی افراد داشته باشد. ما در اینجا به 17 عادت مالی هوشمند اشاره کردهایم. ممکن است شما برخی از این عادات را داشته باشید؛ اما برخی از آنها برایتان غریب باشد. این مطلب به شما کمک میکند تا عادات درست را حفظ کنید و عادات مالی جدید را نیز یاد بگیرید.
عادت مالی چیست؟
عادت مالی، هنجارها، ارزشها، رویهها و حتی قوانینی هستند که افراد امور مالی خود را بر اساس آنها تنظیم میکنند. این عادات ممکن است بر حسب جوامع مختلف متفاوت باشند. حتی ممکن است یک عادت مالی در جامعهای درست تلقی شود؛ اما در جامعهای دیگر یک عادت مالی اشتباه محسوب شود. با این حال برخی از عادتهای مالی فارغ از جامعه برای همه افراد یکسان هستند. این عادات عبارت است از:
1. اول به خودت پرداخت کن
پرداخت به خود یعنی قبل از آنکه پول خود را به طور کامل خرج کنید، بخشی از آن را برداشته و پسانداز کنید. یکی از عادتهای اشتباه مالی در این زمینه آن است که اکثر افراد یا پس انداز نمیکنند یا با خود میگویند وقتی تمام صورتحسابها و مخارج را پرداخت کردم، شروع به پسانداز میکنم. اما این افراد بعد از گذشت یک سال یک ریال هم پسانداز نمیکنند. در حالی که اگر بدانند راهحل این موضوع چقدر آسان است شگفتزده خواهند شد.
راهحل این است که با خود تصمیم بگیرید بعد از دریافت دستمزد، قسمتی از آن را پس انداز کنید. این طرز فکر و این تصمیم میتواند بسیار تاثیرگذار باشد. بسیاری از اقدامات عملی افراد از تصمیم قاطع آنها ناشی میشود. مهم نیست چقدر دستمزد دریافت میکنید یا حقوقتان چقدر است، مهم این است که بتوانید بخشی از آن را پسانداز کنید. برای این کار میتوانید یک حساب پس انداز جدا در نظر بگیرید و فقط پساندازهای خود را به آن منتقل کنید.
2. پسانداز خود را خودکار کنید
گاهی اوقات افراد برای پسانداز کردن تنبلی میکنند. مثلا اگر قرار است آخر ماه پول خود را پس انداز کنند با خود میگویند امروز حوصله این کار را ندارم. فردا این کار را خواهم کرد. همین موضوع باعث میشود تا پروسه پس انداز کردن به تعویق بیفتد و حتی در مواردی قید آن زده شود. یک راهحل خوب برای جلوگیری از این مشکل استفاده از پس انداز خودکار است. یعنی حساب خود را طوری تنظیم کنید که در ازای واریز بخش مشخصی از پول، مقداری از آن به صورت خودکار به حساب پساندازتان منتقل شود. اگر مطمئن هستید که میتوانید به اهداف مالی خود پایبند باشید از گزینه کارت به کارت استفاده کنید. یعنی در زمان مقرر بخشی از پول خود را به حساب پسانداز منتقل کنید. اگر این کار برایتان سخت است همان گزینه حساب خودکار را فعال کنید.
3. پسانداز در حسابهای جداگانه
بعد از آنکه پایبندی خود به پسانداز کردن را ثابت کردید و یا آن را به یک عادت مالی تبدیل کردید باید وارد قدم بعدی شوید. قدم بعدی، اختصاص یک حساب پسانداز فردی و یا یک حساب پسانداز اضطراری است. از حساب پسانداز اضطراری به عنوان صندوق اضطراری هم یاد میشود. صندوق اضطراری میتواند با اهداف متفاوتی تعیین شود. مثلا یک صندوق یا حساب پس انداز اضطراری برای هزینههای پیشبینی نشده. یک صندوق برای مسافرت، یک صندوق برای خرید ماشین و… از پسانداز این صندوق میتوانید برای هزینههای نامنظم نیز استفاده کنید. مثلا اگر در سال دو بار حق بیمه پرداخت میکنید میتوانید هزینه آن را از این صندوق پرداخت کنید. ایده این است که برای هر هدف حساب داشته باشید تا بتوانید برای اهداف خود در رابطه با پس انداز انگیزه لازم را داشته باشید.
4. اهداف مالی ایجاد کنید
کارشناسان مالی معتقدند یکی از اشتباهات بزرگ مالی افراد، عدم تعیین اهداف مالی است. وقتی هدف مالی نداشته باشید تلاشی نیز نخواهید داشت؛ اما وقتی یک هدف مالی را برای خود تعیین میکنید انگیزه و تلاش برای تحقق آن اهداف را نیز به کار میبرید. اگر میخواهید به اهمیت اهداف مالی آگاه شوید بد نیست بدانید که طبق مطالعات صورت گرفته 80 درصد افراد ثروتمند جز کسانی هستند که همیشه اهداف مالی دارند.
اما این آمار در مورد افراد فقیر تنها 12 درصد است. به اعتقاد کارشناسان مالی، قتی شما هدف مالی دارید حتی اگر در هدف خود شکست بخورید بازهم وضعیت مالی بهتری خواهید داشت. اهداف را میتوانید با توجه به شرایطی مالی خود به صورت کوتاهمدت، میانمدت و یا بلندمدت تعیین کنید.
5. پیشرفت به سمت اهداف را پیگیری کنید
پیگیری اهداف تعیین شده بسیار مهم است. قرار نیست با تعیین اهداف همه چیز خود به خود درست شود. شما باید پیگیر اهدافتان باشید، یعنی تمام تلاش خود را به کار ببندید و هر اقدامی را که در رابطه با تحقق آن اهداف لازم است انجام دهید. ممکن است در پروسه تحقق اهداف خود با مشکلاتی مواجه شوید یا حتی ممکن است برخی از اهداف را فراموش کنید. برای این کار میتوانید از یادآوریهای تلفن خود کمک بگیرید. اگر در حین اجرای اهداف احساس کردید با سختی و مشکلاتی مواجه هستید میتوانید اهداف خود را کوچکتر کنید و یا آنکه آنها را با اهداف جدیدی جایگزین کنید.
6. بودجهبندی داشته باشید
محال است شما با کارشناسان مالی صحبت کنید و یا مطلبی در مورد اصول مالی مطالعه کنید که در آن بر بودجهبندی تاکید نشده باشد. برخی از افراد تصور میکنند بودجهبندی آنها را محدود میکند؛ اما واقعا اینطور نیست. تعریف برخی از افراد از بودجهبندی «به تعویق انداختن مخارج برای زدگی بهتر در فردا» است. این تعریف باعث شده است تا برخی از افراد بودجهبندی را محدود کننده لذتهای آنی یا امروزی خود بدانند.
در حالی که شما با بودجهبندی درست میتوانید از امروز خود نیز لذت ببرید. همه چیز به ذهنیت شما بستگی دارید. گذشته از این قرار نیست شما صد درصد به بودجهبندی خود پایبند باشید، حتی اجرای قسمتهایی از بودجهبندی نیز میتواند در تحقق اهداف شما موثر باشد. مثلا پرداخت منظم بدهی، صورتحسابها، یا پرداخت قبض آب، برق و تلفن را جز امور ثابت بودجهبندی خود قرار دهید. این روش مانع از تلنبار شدن بدهیها میشود.
7. از خریدهای ناگهانی اجتناب کنید
بسیاری از افراد به خصوص خانمها وقتی به بازارها و یا سوپرمارکتها سر میزنند به طور ناگهانی به خرید کردن بیشتر وسوسه میشوند. گاهی اوقات نیز به جای آنکه بر اساس نیازهای خود خرید کنیم بر اساس خواستهها و علایق خرید میکنیم. در مواردی نیز برخی از افراد قربانی تبلیغات و یا دنیای رنگارنگ و فریبنده محصولات میشوند. از این رو ممکن است تحت تاثیر خریدهای لحظهای قرار بگیرند. این نوع خریدها میتوانند عواقب مالی سنگینی داشته باشند، به خصوص وقتی که به یک عادت تبدیل شوند. خوشبختانه برای این مشکل چندین راهحل وجود دارد:
بازی انتظار
قبل از آنکه اقدام به خرید کنید برای یک زمان تعیین شده صبر کنید این زمان میتواند از 1 روز تا یک هفته باشد. احتمال اینکه بعد از این مدت از خرید منصرف شوید و یا در مورد خرید خود عاقلانهتر تصمیم بگیرید زیاد است.
تست نیاز واقعی
قبل از خرید از خود بپرسید آیا بعد از خرید آن کالا از همین حالا از آن استفاده خواهم کرد یا خیر؟ اگر جوابتان منفی است و قرار است چند روز دیگر یا بعدها ازآن کالا استفاده کنید احتمالا شما به آن خرید نیاز ندارید.
8. برای پس انداز در خرید خود 2 دقیقه وقت بگذارید
این اصل یا موضوع مالی نیز با مورد قبلی در ارتباط است. تاکید این اصل بر آن است که قبل از هر خریدی کمی وقت بگذارید و ببینید آیا میتوانید قبل ازخرید مقداری از پول خود را پسانداز کنید یا خیر؟ مثلا در خریدهای آنلاین به دنبال مناسبترین قیمت باشید و یا آنکه از تخفیفها استفاده کنید. این کار بسیار آسان است. کافیست با خرید شارژ و یا خرید یک بستهاینترنتی به اینترنت وصل شوید و به جستجو بپردازید. علاوه بر این برخی از فروشگاهها نیز محصولات خود را به دلایل مختلفی ارزانتر ازفروشگاههای دیگر عرضه میکنند. در این مورد نیز میتوانید با کمی جستجو بخش مهمی از پول خود را پسانداز کنید.
9. برای اقلام گرانقیمت برنامهریزی کنید
خریدهای گران یا هزینههای سنگین، عامل مخرب در امور مالی هستند. مشکل اصلی اینجاست که برخی از این هزینهها جز هزینههای ضروری محسوب میشوند. با این حال به نظر میرسد برای اجتناب از این هزینهها نیز چندین راهحل وجود دارد. یک راهحل همان صندوق اضطراری است که پیش از این به آن اشاره کردیم.
راهحل دیگر تحقیق کردن است. مثلا اگر یکی از لوازم برقی شما خراب شده است و میخواهید آن را تعویض کنید قبل از آن تحقیق کنید که آیا آن وسیله قابل تعمیر است؟ آیا تعمیر کردن آن ارزش دارد؟ بعد از بررسی این موارد تصمیم خود را اتخاذ کنید.
10. پسانداز پولهای بادآورده
همه ما ممکن است در طول زندگی پولهای بادآورده و یا درآمدهای پیشبینی نشدهای را به دست آوریم. برنده شدن در قرعهکشی، دریافت پاداش، هدیه گرفتن و… نمونههایی از این نوع پولها هستند. از نظر روانشناسی و به اعتقاد کارشناسان مالی، معمولا بسیاری از افراد پولهای بادآورده را خرج خوشگذرانی میکنند. اما پسانداز بخشی از این پولها میتواند یک عادت مالی بسیار خب باشد. هر چه بیشتر پسانداز کنید شرایط شما برای تصمیمات مالی آسانتر در آینده بهتر میشود.
11. بدهیهای خود را به سرعت پرداخت کنید
بدهیها حتی به اندازه کم مانند گلوله برفی کوچک هستند که به مرور تبدیل به یک گلوله برفی بزرگ میشوند. به خصوص آنکه برخی از بدهیها با بهره هستند و میتوانند به تدریج تبدیل به بدهیهای بزرگ شوند. از طرفی به تعویق انداختن بدهیها باعث میشود تا شما پول خود را برای موارد غیرضروری خرج کنید و در زمان سررسید بدهیها چیزی برای پرداخت نداشته باشید. البته قرار نیست تمام بدهی را یکجا پرداخت کنید و تمام داشتههای خود را به بدهی اختصاص دهید. به خصوص بدهیهایی که بدون بهره هستند. روش درست و عاقلانه آن است که نحوه پرداخت منظم آنها را تعیین کنید تا از شر آنها خلاص شوید.
12. با کاهش هزینهها به چالش دعوت کنید
یک چالش برای خود ترتیب دهید و در آن بخشی از هزینههای خود را کاهش دهید. یعنی چیزی فراتر از آنچه که در بودجهبندی مشخص کردهاید. مثلا میتوانید هزینههای غذای خود در رستوران را کاهش دهید یا اگر عادت دارید در ماه چندین بار به کافیشاپ بروید، تعداد آن را کاهش دهید. البته انجام این یک چالش اجباری است و قرار نیست حتما به هر نحوی آن را انجام دهید؛ اما به طور کلی میتواند یک روش خوب برای کاهش هزینهها باشد.
13. هزینههای خود را با پول نقد پرداخت کنید
پرداخت هزینهها از طریق کارت باعث میشود تا شما بیشتر خرج کنید. به اعتقاد کارشناسان وابستگی عاطفی افراد به کارتهای اعتباری کمتر از پول نقد است. از این رو افراد با کارت اعتباری تمایل بیشتری به خرج کردن دارند. بهتر است بخشی از پول خود را به صورت نقد درآورید و هنگام خرید یا پرداخت هزینهها از پول نقد استفاده کنید. اگر قرار است مبلغ خاصی خرید کنید دقیقا به همان اندازه پول نقد بردارید. این روش ترفند خوبی برای پایبند بدن به خرید به همان اندازه موردنظر است.
14. وامهای خود را به موقع پرداخت کنید
برای بسیاری از افراد پرداخت قسط وامها سنگین است. در مواردی نیز پرداخت وامها جز بزرگترین هزینههای افراد محسوب میشود. البته قسط وام را نیز میتوان نوعی بدهی دانست. با این حال برخی از افراد وام را جدا از بدهی میدانند. حتی اگر از نظر شما وام متفاوت از بدهی است باز هم بهتر است اصولی را که در مورد بدهی گفتیم، در مورد وامها نیز به کار ببندید.
15. منبع درآمد جدید پیدا کنید
بیشتر افراد در طول سالیان سال تنها به یک منبع درآمد و یا تنها به یک شغل متکی هستند. همین موضوع مانع از تحولات مثبت مالی در زندگی آنها میشود. این رویکرد اشتباه است. شما باید بتوانید منابع مالی جدیدی را پیدا کنید. البته قرار نیست صبح تا شب فقط و فقط کار کنید. امروزه راههای زیادی برای کسب درآمد و سرمایهگذاری تعریف شده است. راههایی که در بسیاری از موارد، بیشتر به فعالیت فکری نیاز دارند تا فعالیت فیزیکی. مثلا سرمایهگذاری در بازار بورس یا رمز ارزها. اگر کمی وقت روی یادگیری این نوع سرمایهگذاریها اختصاص دهید میتوانید درآمد خود را به راحتی افزایش دهید. البته این موارد دو نمونه برای مثال بودند. شما با کمی تحقیق میتوانید منابع مالی متعددی را پیدا کنید که در عین سودآوری، امنیت سرمایهگذاری بالا نیز داشته باشند.
16. قبضهای خود را به موقع پرداخت کنید
پیش از این به موضوع پرداخت قبضها نیز اشاره کردیم. قبضها نیز نوعی بدهی هستند که بهتر است سرموقع پرداخت شوند. معمولا هزینه بسیاری از قبضها کم است و افراد به این دلیل در پرداخت آنها تنبلی میکنند؛ اما عدم پرداخت قبضها نیز علاوه بر مختل کردن برنامههای زندگی میتواند بار بدهیهای شما را نیز افزایش دهد.
17. بر پیشرفت خود نظارت کنید
نظاره کردن پیشرفتها نشان میدهد که شما چقدر از اهداف ترسیم شده دور هستید و یا چقدر به آنها نزدیک شدهاید. اگر از اهداف ترسیمی دور بودید باید بررسی کنید که مشکل کار کجاست. اگر به اهداف خود نزدیک بودید با یک هدیه از خود قدردانی کنید. این کار باعث میشود تا انگیزه لازم برای دنبال کردن اصول مالی را داشته باشید.
همچنین وضعیت مالی خود را قبل از به کار بستن اصولی مالی و بعد از آن مقایسه کنید. ببینید آیا به کار بستن اصول مالی (اعم از ترسیم اهداف، بودجهبندی و سایر مواردی که به آنها اشاره کردیم) در زندگی شما تاثیر مثبت داشته است یا خیر. قطعا بعد از بررسی متوجه تاثیرات مثبت خواهید بود.
سخن نهایی
به کار بستن عادات مالی مناسب و پایبند بودن به آن نقش مهمی در تحول مالی افراد دارد. به عنوان نمونه حتی اگر بخش کوچکی از پول خود را پس انداز کنید (مثلا یک دهم آن را) باز هم بهتر از آن است که هیچگونه پسانداز نداشته باشید. علاوه بر این نحوه خرج کردن نیز میتواند تاثیرگذار باشد. شاید در حال حاضر قادر به افزایش درآمد خود نباشید.
اما قطعا میتوانید مخارج خود را کنترل کنید. این موضوع نیز میتواند به وضعیت مالی شما سروسامان دهد. اگر از همین نقطه نیز شروع کنید، قطعا میتوانید گامهای بعدی را نیز بردارید و با پایبندی به سایر اصول مالی، با مشکلات مالی کمتری مواجه شوید.