افزایش سرمایه در بورس فرآیندی است که طی آن یک شرکت اقدام به افزایش تعداد سهام خود برای جذب منابع مالی جدید می‌کند. این فرآیند به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا منابع لازم برای توسعه فعالیت‌ها و پروژه‌های جدید خود را تأمین کنند. ازطریق افزایش سرمایه، شرکت‌ها ساختار مالی خود را تقویت می‌کنند و در بازار رقابتی به رشد بیش‌تری دست می‌یابند.
در این مقاله قصد داریم به بررسی روش‌های مختلف افزایش سرمایه، تفاوت‌های آن‌ها از منظر تأثیرگذاری بر ساختار مالی شرکت و سهام‌داران بپردازیم؛ با ما همراه باشید.
مفهوم افزایش سرمایه در بورس
بورس چیست؟ بورس بازاری است که در آن انواع اوراق بهادار مانند سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه و سایر دارایی‌ها خریدوفروش می‌شوند. این بازار نقش مهمی در تأمین منابع مالی شرکت‌ها و امکان ایجاد سرمایه‌گذاری برای عموم مردم دارد.
در بورس، شرکت‌ها ازطریق عرضه عمومی سهام، منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند؛ سرمایه‌گذاران نیز فرصت کسب سود ازطریق خریدوفروش این اوراق را به دست می‌آورند.
برای درک بهتر افزایش سرمایه، درابتدا باید با منابع مالی یک شرکت آشنا شویم. منابع یک شرکت به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند. این دسته، شامل موارد ذیل است.
منابع تحت مالکیت شرکت ← این منابع متعلق به سهام‌داران مؤسسه مدنظر است.
منابع تحت مدیریت شرکت ← وجوهی هستند که شرکت از طلبکاران دریافت کرده و پس‌از گذشت مدت زمانی باید بازپرداخت کند.
در ترازنامه شرکت‌ها، سرمایه به‌عنوان بخشی از حقوق صاحبان سهام در سمت چپ قرار دارد که همان آورده سهام‌داران محسوب می‌شود. افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی، به معنی افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت‌شده شرکت است. این اقدام با هدف توسعه فعالیت‌ها، اصلاح ساختار مالی یا جذب دارایی جدید انجام می‌شود.
افزایش سرمایه چه سودی برای سهام‌داران دارد؟
افزایش سرمایه به معنای افزایش تعداد سهام منتشرشده توسط شرکت‌های سهامی است. این روش یکی از راه‌کارهای تأمین منابع مالی شرکت‌ها محسوب می‌شود. مؤسسات برای گسترش فعالیت‌های خود، حفظ یا افزایش قدرت رقابتی و در برخی موارد اصلاح ساختار مالی، اقدام به انتشار سهام می‌کنند.
نکته مهم: ارزش یک شرکت با میزان سرمایه آن برابر نیست. درواقع، ارزش شرکت شامل عواملی مانند نیروی انسانی، سودآوری، تجهیزات، خطوط تولید و ارزش برند می‌شود. درحالی‌که سرمایه به میزان پولی گفته می‌شود که برای آغاز و ادامه فعالیت‌های مؤسسه ضروری است و سهام‌داران در تأمین آن نقشی اساسی دارند.
تأمین منابع مالی جدید ازطریق افزایش سرمایه، به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. هنگامی‌که یک شرکت بورسی قصد افزایش دارایی دارد، باید تعداد مشخصی از سهام جدید را به سهام‌داران بفروشد تا منابع مالی مورد نیاز را تأمین کند. تفاوت اصلی میان انواع روش‌های افزایش سرمایه، به محل تأمین این منابع مالی جدید بستگی دارد.
انواع افزایش سرمایه
افزایش سرمایه یکی از راه‌های اصلی برای تأمین منابع مالی و رشد شرکت‌ها است. این فرآیند به اشکال مختلفی انجام می‌شود که هر کدام از آن‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند. در بخش ذیل، انواع روش‌های افزایش دارایی مؤسسات را بررسی می‌کنیم.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
در این روش، شرکت، دارایی‌های ثابت مشهود خود مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، تجهیزات و سرمایه‌گذاری‌ها را براساس نرخ تورم کشور مورد ارزیابی مجدد قرارداده و ارزش آن‌ها را در ترازنامه به‌روز می‌کند. این کار باعث می‌شود که شرکت بتواند از تسهیلات مالی بیش‌تری بهره‌مند شود.
افزایش سرمایه از این روش، به‌خصوص برای شرکت‌هایی که مشمول ماده 141 قانون تجارت شده‌اند، بسیار اهمیت دارد. طبق این ماده، اگر زیان انباشته یک مؤسسه از نصف سرمایه ثبت‌شده آن بیش‌تر شود، شرکت مشمول ماده 141 شده و باید برای خروج از این وضعیت، سرمایه خود را افزایش دهد تا زیان از نصف سرمایه کم‌تر شود.
یکی از ویژگی‌های این روش این است که درصد مالکیت سهام‌داران تغییر نمی‌کند؛ یعنی هر سهام‌دار به همان میزان که سهام داشته، سهام جدید دریافت می‌کند. بااین‌حال، از آن‌جایی که در این روش پول جدیدی وارد شرکت نمی‌شود و فقط یک اصلاح حسابداری در صورت‌های مالی رخ می‌دهد، قیمت هر سهم کاهش یافته و تعداد سهم افزایش می‌یابد، درنتیجه دارایی سهام‌داران تغییری نمی‌کند.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته
طبق قانون تجارت، شرکت‌ها موظف‌اند بهصورت سالانه بخشی از سود خود را نزد خود نگه داشته و بین سهام‌داران توزیع نکنند. این مبلغ در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورت‌های مالی شرکت ثبت می‌شود.
هنگامی که این سودهای ذخیره‌شده به میزان مناسبی برسند، شرکت مجاز است سرمایه خود را افزایش داده و منابع مالی مورد نیازش را تأمین کند. در این روش نیز جریان نقدینگی جدیدی وارد شرکت نمی‌شود.
از آن‌جایی که سهام‌داران برای دریافت سهام جدید پرداختی ندارند، شرکت به آن‌ها سهام جایزه اختصاص می‌دهد. به این معنا که درصد مالکیت سهام‌داران در شرکت بدون تغییر باقی می‌ماند.
درواقع، هر سهام‌دار به همان نسبت که سرمایه شرکت افزایش می‌یابد، تعداد سهام بیش‌تری دریافت می‌کند. بااین‌حال، با افزایش تعداد سهم، قیمت هر سهم کاهش می‌یابد؛ بنابراین، میزان دارایی سهام‌داران تغییری نمی‌کند.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی
زمانی که یک شرکت برای اجراء طرح‌های توسعه‌ای خود به منابع مالی جدید نیاز دارد، اما سود انباشته کافی در اختیار ندارد، ناچار به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهام‌داران خواهد بود. در این روش، شرکت ابتدا حق اولویت خرید سهام جدید را به سهام‌داران فعلی خود می‌دهد.
برای این منظور، اوراقی با عنوان «حق تقدم سهام» در اختیار سهام‌داران قرار می‌گیرد. سهام‌داران در مدت‌زمان مشخص (حدود 2 ماه) 2 گزینه پیش‌روی خود می‌بینند.
- پرداخت مبلغ اسمی و تبدیل به سهم عادی: در این روش، سهام‌دار به‌ازای هر سهم جدید مبلغی را در بازه زمانی تعیین‌شده به شرکت پرداخت می‌کند. پس‌از تکمیل مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم سهام‌دار به دارایی عادی تبدیل می‌شود.
- فروش حق تقدم: اگر سهام‌دار تمایلی به استفاده از حق تقدم خود نداشته باشد، می‌تواند آن را در بازار بورس به سرمایه‌گذاران دیگر بفروشد. این اوراق مانند سهام عادی در بازار معامله شده و با اضافه شدن حرف «ح» به انتهای نماد شرکت قابل شناسایی هستند.
افزایش سرمایه از روش صرف سهام
در این روش، شرکت سهام جدید خود را به قیمتی بالاتر از قیمت اسمی و ازطریق پذیره‌نویسی به فروش می‌رساند. تفاوت میان قیمت فروش و قیمت اسمی به حساب اندوخته شرکت منتقل شده یا معادل آن، سهام جدیدی به سهام‌داران قبلی داده می‌شود.
در این نوع افزایش سرمایه، به‌جای انتشار سهام عادی با قیمت اسمی، پذیره‌نویسی سهام جدید با قیمت بازار انجام می‌شود. اصطلاح «صرف سهام» به معنای مابه‌التفاوت قیمت بازار و قیمت اسمی سهم است.
روش‌های استفاده و فروش صرف سهام
در افزایش سرمایه به روش صرف سهام، شرکت‌ها 3 گزینه اصلی برای استفاده از تفاوت قیمت فروش و قیمت اسمی سهام دارند. این تفاوت، به‌عنوان «صرف سهام» شناخته می‌شود.
هر کدام از این روش‌ها، تأثیرات مختلفی بر ساختار مالی و نحوه تخصیص منابع دارند. در بخش ذیل به معرفی روش‌های مختلف استفاده از صرف سهام می‌پردازیم.
- انتقال مبلغ اضافه ارزش به اندوخته شرکت
- پرداخت نقدی اضافه ارزش به سهام‌داران قبلی
- اختصاص سهام جدید به سهام‌داران فعلی
مؤسسات به هنگام فروش سهام جدید، 2 گزینه پیش‌رو دارند. این 2 گروه شامل فروش با حفظ حق تقدم و با سلب حق تقدم است. در روش اول، ابتدا سهام‌داران فعلی فرصت خرید سهام جدید را دارند. در نوع دوم، شرکت بدون درنظرگرفتن سهام‌داران فعلی، سهم‌های جدید را به سرمایه‌گذاران می‌فروشد.
بهترین روش افزایش سرمایه در بورس
در میان 4 روش مختلف برای افزایش سرمایه، مواردی که منابع مالی جدید وارد شرکت می‌کنند، مانند آورده نقدی و صرف سهام، برای شرکت‌ها مناسب‌تر هستند. این روش‌ها با ورود پول به شرکت، امکان پیش‌برد پروژه‌های تولیدی و توسعه فعالیت‌ها را فراهم می‌آورند.
درمقابل، «روش تجدید ارزیابی» پول جدیدی به شرکت وارد نمی‌کند. افزایش سرمایه ازطریق سود انباشته باعث می‌شود که سودهای قبلی از شرکت خارج نشود و دوباره به چرخه تولید بازگردد.
مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که باید تصمیم بگیرید کدام سهام را قبل‌از افزایش سرمایه بفروشید و کدام‌یک را به مجمع ببرید. برای انجام این کار، تسلط به تحلیل بنیادی ضروری است.
باتوجه به این‌که ساختار شرکت‌ها با یک‌دیگر تفاوت دارد و هر مؤسسه با پیچیدگی‌های کلی همراه است، نمی‌توان نسخه‌ای کلی برای همه شرکت‌ها در نظر گرفت؛ اما افزایش سـرمایه‌ای که سبب ورود منابع جدید مالی به شرکت شود، شرایط مناسب‌تری را برای توسعه فعالیت‌ها رقم می‌زند. بنابراین، افزایش میزان سرمایه ازطریق آورده نقدی و صرف سهام گزینه بهتری قلم‌داد می‌شوند.
جمع‌بندی
افزایش سرمایه به‌عنوان یکی از ابزارهای اصلی تأمین منابع مالی برای گسترش فعالیت‌ها و توسعه پروژه‌های جدید، ازطریق روش‌هایی چون تجدید ارزیابی دارایی‌ها، سود انباشته، آورده نقدی و صرف سهام انجام می‌شود.
هرکدام از این روش‌ها ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. مهم‌ترین نکته برای سهام‌داران، انتخاب روش مناسب برای افزایش سرمایه است که بتواند به رشد و پیشرفت شرکت کمک کند.
شناخت روش‌های مختلف افزایش سرمایه و درک تأثیرات آن‌ها ازجمله اقداماتی است که هر سهام‌دار باید در نظر داشته باشد. افزایش سرمایه ازطریق آورده نقدی و صرف سهام برای توسعه پروژه‌های تولیدی و جذب منابع مالی جدید به‌عنوان روش‌های مؤثر شناخته می‌شوند.
