قانون جدید چک در سال ۱۴۰۰ تغییرات اساسی ایجاد کرده است. دیگر خبری از چک‌های کاغذی قدیمی نیست. حالا هر چک باید در سامانه صیاد ثبت شود و مراحل خاصی را طی کند. اما این تغییرات برای بسیاری گیج‌کننده است. چطور باید چک صیادی صادر کرد؟ تفاوت آن با چک‌های قدیمی چیست؟ چک ضمانت چه ویژگی‌هایی دارد؟ این سوالاتی است که در ادامه به آنها پاسخ خواهیم داد. برای پاسخ به آنها با تیم دیجی‌پی همراه باشید.
چک ضمانت چیست؟
چک ضمانت در واقع چک عادی است که کاربرد متفاوتی پیدا کرده. صادرکننده، چکی با مبلغی بالاتر از ارزش معامله صادر می‌کند تا طرف مقابل را از انجام تعهداتش مطمئن کند. برای مثال، در یک معامله ۱۰۰ میلیونی، چک ضمانت ۲۰۰ میلیونی صادر می‌شود.
اما ماجرا اینجا پیچیده می‌شود. از نظر قانونی، چک ضمانت با چک عادی تفاوتی ندارد. اگر گیرنده چک آن را به بانک ببرد، می‌تواند کل مبلغ را دریافت کند. دادگاه‌ها هم معمولاً به ظاهر چک توجه می‌کنند، نه توافق‌های پشت پرده.
پیش‌تر خطر بزرگ‌تر در مورد چک‌های ضمانت سفید امضا بود. برخی افراد با اعتماد بی‌جا، چک سفید امضا می‌دهند و گیرنده هر مبلغی که بخواهد در آن می‌نویسد. نتیجه این اشتباه می‌تواند فاجعه‌بار باشد. با ورود چک صیادی، کمی از این خطرات کم شده است. حالا باید مبلغ و تاریخ چک در سامانه ثبت شود و امکان دستکاری کمتر است. اما همچنان باید در صدور چک ضمانت احتیاط کرد.
قانون جدید چک، محدودیت‌هایی برای صدور چک ایجاد کرده است. افرادی که سابقه چک برگشتی دارند یا محدودیت‌های قانونی دارند، نمی‌توانند چک صادر کنند. این محدودیت‌ها امنیت معاملات را بالا برده است.
چک صیادی بنفش
بانک مرکزی با معرفی چک صیادی بنفش، بزرگترین تحول نظام چک در تاریخ بانکداری ایران را رقم زده است. این چک‌ها که با رنگ بنفش متمایز و ویژگی‌های امنیتی پیشرفته طراحی شده‌اند، جایگزین تمام چک‌های قدیمی شده‌اند.
نکته کلیدی چک صیادی سامانه یکپارچه آن است. هر چک قبل از صدور باید در سامانه صیاد ثبت شود. صادرکننده موظف است تاریخ، مبلغ و مشخصات گیرنده را در سامانه وارد کند. گیرنده نیز باید اطلاعات را تأیید کند.
امنیت در چک صیادی چند لایه است. رنگ بنفش خاص، واترمارک‌های پیشرفته و کد رهگیری منحصر به فرد، تقلب را تقریباً غیرممکن کرده است. حتی اگر کسی بتواند چک را جعل کند، بدون ثبت در سامانه قابل وصول نیست.
مراحل صدور چک صیادی متفاوت است. صادرکننده باید از طریق اینترنت بانک، اپلیکیشن موبایل یا شعبه بانک، اطلاعات را ثبت کند. بدون این ثبت، چک اعتبار ندارد. این فرآیند اگرچه کمی زمان‌بر است، اما امنیت را تضمین می‌کند.
آمارها نشان می‌دهد که با معرفی چک صیادی، آمار چک‌های برگشتی کاهش چشمگیری داشته است. یکی از مزایای مهم چک صیادی، امکان استعلام آنی است. گیرنده چک می‌تواند با یک پیامک یا مراجعه به سامانه، از اعتبار چک و سابقه صادرکننده مطلع شود. این شفافیت، اعتماد به چک را افزایش داده است.
اما توجه کنید که نحوه نوشتن چک با ورود چک‌های صیادی متحول شده است. اشتباهات کوچکی که در چک‌های قدیمی قابل چشم‌پوشی بود، حالا می‌تواند به برگشت چک منجر شود. بانک مرکزی مقررات سخت‌گیرانه‌ای برای نوشتن چک وضع کرده است.
مراحل اصلی نوشتن چک صیادی
اول باید در سامانه صیاد اطلاعات را ثبت کنید. تاریخ، مبلغ و مشخصات گیرنده باید دقیقاً با چک کاغذی مطابقت داشته باشد. هر مغایرتی به معنی عدم پرداخت است.
در چک کاغذی، خط خوردگی ممنوع است. حتی یک خط کوچک می‌تواند چک را بی‌اعتبار کند. مبلغ باید دو بار نوشته شود، یک بار به حروف و یک بار به عدد، و این دو باید دقیقاً یکسان باشند.نکته مهم دیگر امضاست. امضای چک باید دقیقاً مطابق نمونه امضای ثبت شده در بانک باشد. حتی تغییرات جزئی در امضا می‌تواند به برگشت چک منجر شود.
اشتباهات رایج در نوشتن چک
- نوشتن تاریخ اشتباه یا ناخوانا
- عدم تطابق مبلغ عددی و حروفی
- فراموش کردن درج کد ملی یا شناسه ملی
- امضای متفاوت با نمونه بانکی
- خط خوردگی و پاک کردگی
- عدم ثبت در سامانه صیاد
نکات مهم امنیتی
از خودکار آبی یا مشکی استفاده کنید. خودکارهای قرمز یا سبز در اسکن بانکی مشکل ایجاد می‌کنند. همچنین باید از خودکاری استفاده کنید که جوهر آن پخش نمی‌شود.
نسخه دوم چک را حتماً نگه دارید. این نسخه در صورت بروز مشکل، سند مهمی محسوب می‌شود. تاریخ، مبلغ و مشخصات گیرنده را در دفتر خود نیز یادداشت کنید.
نحوه صحیح نوشتن مبلغ
مبلغ به حروف باید کامل و خوانا نوشته شود. برای مثال:
“یک میلیارد و دویست میلیون و پانصد هزار ریال”
در قسمت عددی، بین هر سه رقم یک ممیز بگذارید:
“۱،۲۰۰،۵۰۰،۰۰۰”
از گذاشتن فاصله زیاد بین ارقام خودداری کنید. فاصله‌های زیاد می‌تواند محل سوءاستفاده قرار گیرد.
پس از نوشتن چک، یک بار دیگر همه موارد را کنترل کنید:
- تطابق با اطلاعات ثبت شده در صیاد
- صحت تاریخ و مبلغ
- امضای صحیح
- عدم وجود خط خوردگی
- خوانا بودن تمام اطلاعات
هرگز چک را قبل از تکمیل کامل تحویل ندهید. حتی اگر گیرنده عجله دارد، باید تمام مراحل با دقت انجام شود.
چالش‌های چک ضمانت
از نظر قانون، چک ضمانت با چک عادی هیچ تفاوتی ندارد. وقتی فردی برای دریافت وام فوری، چک ضمانت صد میلیونی برای وام پنجاه میلیونی صادر می‌کند، در واقع سندی معتبر برای پرداخت صد میلیون تومان امضا کرده است.
بانک مرکزی با معرفی چک صیادی سعی کرده جلوی برخی سوءاستفاده‌ها را بگیرد. حالا دیگر باید مبلغ و تاریخ چک در سامانه ثبت شود. اما همچنان موارد متعددی از کلاهبرداری با چک ضمانت گزارش می‌شود.
دادگاه‌ها معمولاً به نفع دارنده چک رأی می‌دهند. برای قاضی، چک سندی تجاری است که ظاهر آن اعتبار دارد. توافق‌های شفاهی یا حتی کتبی خارج از متن چک، معمولاً تأثیری در رأی دادگاه ندارد.
متخصصان حقوقی توصیه می‌کنند برای وام فوری و معاملات، از روش‌های دیگر تضمین استفاده شود. ضمانت‌نامه بانکی یا قراردادهای رسمی، گزینه‌های امن‌تری هستند. اما در صورت اجبار به صدور چک ضمانت، حتماً باید جزئیات توافق به صورت رسمی ثبت شود. آینده چک ضمانت با ورود فناوری‌های جدید در حال تغییر است. سامانه صیاد و چک‌های الکترونیکی می‌توانند امنیت معاملات را افزایش دهند. اما تا آن زمان، احتیاط بهترین راه پیشگیری از مشکلات است.
مقابله با کلاهبرداری در چک‌های ضمانت
سال‌ها پیش، وقتی کسی برای دریافت وام فوری به دفاتر وام‌دهی مراجعه می‌کرد، چک سفیدی را امضا می‌کرد که سرنوشتش نامعلوم بود. حالا اما داستان متفاوت است. چک صیادی بنفش، انقلابی در نظام پرداخت ایران ایجاد کرده است. گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که با اجباری شدن چک صیادی، آمار کلاهبرداری در حوزه وام‌های فوری به طور چشمگیری کاهش یافته است. این چک‌ها با رنگ بنفش متمایزشان، دیگر قابل جعل نیستند.
ماجرا زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم حتی برای دریافت وام فوری با چک ضمانت، حالا باید اطلاعات در سامانه صیاد ثبت شود. دیگر خبری از چک‌های سفید امضا و دستکاری‌های بعدی نیست.
سامانه صیاد مانند یک نگهبان هوشمند عمل می‌کند. هر چکی که صادر می‌شود، اثر انگشت دیجیتال خاص خودش را دارد. حتی یک رقم جابجا شود، سیستم آن را تشخیص می‌دهد. اما این سیستم چالش‌های خودش را هم دارد. برخی از متقاضیان وام فوری که به اینترنت دسترسی ندارند یا با فناوری آشنا نیستند، در استفاده از سامانه مشکل دارند. گاهی هم اختلالات سیستمی، کار را کند می‌کند.
نگاهی نهایی به چک ضمانت
چک ضمانت با پشتوانه سیستم بانکی و قوانین محکم، همچنان یکی از معتبرترین ابزارهای تضمین در وام فوری و معاملات تجاری است. با ورود چک صیادی و سامانه یکپارچه، این ابزار امن‌تر از همیشه شده است. سیستم جدید چک صیادی با ثبت دقیق اطلاعات، امنیت معاملات را تضمین می‌کند. دیگر نگرانی از جعل یا دستکاری وجود ندارد و هر دو طرف معامله می‌توانند با خیال راحت‌تری از چک ضمانت استفاده کنند.
در کنار قوانین محکم، پشتیبانی سیستم قضایی از دارندگان چک، اعتبار این سند را دوچندان کرده است. چک ضمانت در کنار چک صیادی، ترکیبی قدرتمند برای تضمین معاملات ایجاد کرده است.
